Trudne początki ŠKODY 4x4

W 1958 roku czechosłowacka Komisja Transportu Ministerstwa Rolnictwa zleciła ŠKODZIE opracowanie małego pojazdu wielozadaniowego o podwyższonych parametrach terenowych.

Brak pojazdu 4x4 dawał się odczuwać nie tylko w czechosłowackim sektorze rolniczym czy leśnym, ale również w energetyce, geodezji czy też w miejscach, gdzie utwardzone drogi były dopiero pieśnią przyszłości. Prace przygotowawcze nabrały tempa u schyłku 1960 roku, gdy do listy potencjalnie zainteresowanych praktycznym wykorzystaniem pojazdu, dołączyło Ministerstwo Obrony.

W pierwszych tygodniach roku 1961 określono wymagane parametry przyszłej konstrukcji: maksymalną prostotę i niezawodność, ładowność ok. 900 kg, wytrzymałość w warunkach terenowych i, co najważniejsze, możliwie duży zakres unifikacji części i podzespołów z seryjnie wytwarzanym modelem Š1202 i właśnie opracowywanym Š1203.

Projekt nabierał kształtów w mateczniku marki - zakładach AZNP Mladá Boleslav, jednak na miejsce przyszłej produkcji wytypowano zakład zewnętrzny – znaną wszystkim miłośnikom motocykli – fabrykę ČZ Strakonice. Trzy prototypy Š998 ukończono w rekordowym tempie – w marcu 1962 roku. Dwa z nich przekazano do Strakonic, w celu opracowania linii technologicznej, trzeci poddano wyczerpującym, 200-dniowym testom na łącznym dystansie 30 tysięcy kilometrów.
Kolejne próby przeprowadziło wojsko na jednym z poligonów, konfrontując egzemplarz przedprodukcyjny z wykorzystywanym powszechnie GAZ-em 69. W międzyczasie, kod prototypu uzupełniono roboczym oznaczeniem Agromobil.


Szerokiej opinii publicznej pojazd przedstawiono dopiero jesienią 1964 roku – i to jedynie na łamach jednego z magazynów popularnonaukowych.

Nadwozie projektu Š998 (wykorzystywano także kod Š997Z i nazwę Agromobil) o koncepcji trambusowej było możliwie uproszczone, otwarte, w razie potrzeby zakrywane brezentem. Podwozie, prócz niezależnego zawieszenia wszystkich kół, wyposażono w skrzynię redukcyjną, dołączany napęd osi przedniej oraz blokady obu mechanizmów różnicowych. Mimo szeregu dodatkowych podzespołów, przy wykorzystaniu pełnej ładowności, prześwit pojazdu wynosił nadal imponujące 230 mm. Nie zapomniano o składanych bądź wyjmowanych ławeczkach na bokach ładowni (zapewniających łącznie nawet 10 miejsc siedzących), opuszczanej ramie okiennej i końcówce odbioru mocy dla urządzeń dodatkowych.

Oddzielne plandeki umożliwiały niezależne odkrycie kabiny kierowcy i przestrzeni ładunkowej, podobnie łatwo demontowało się drzwiczki boczne. Rustykalna konstrukcja zaskakiwała trakcją w terenie, uniwersalnością nadwozia i skutecznością zastosowanych rozwiązań.

Z dość niejednoznacznych przyczyn, ta obiecująca konstrukcja pozostała ostatecznie w fazie prototypu. Nagłe wstrzymanie projektu nastąpiło w trakcie istotnie zaawansowanych prac przygotowujących produkcję seryjną i zarazem w trakcie rozmów handlowych (m.in. z NRD i Polską). Ostatecznie zbudowano trzy prototypy. Co prawda niektóre źródła wspominają o dwóch kolejnych – seria przedprodukcyjna, planowana na 20 egzemplarzy, która z pewnością nie została ukończona.
Do dziś przetrwały dwa modele - jeden możemy zobaczyć w depozycie fabrycznego muzeum w Mladá Boleslav, kolejny - w Muzeum Techniki Wojskowej w Lešanach. Ponadto, w roku 1965 dwa prototypy pojawiły się na planie sympatycznego musicalu "Kdyby tisíc klarinetů" („Gdyby tysiąc klarnetów”) z Karelem Gottem w jednej z ról.



Przygotowana i całkiem bliska uruchomienia produkcja seryjna tego pojazdu była szacowana na około 5-8 tysięcy egzemplarzy rocznie, zarówno w odmianach cywilnych, jak i dla wojska. Wprowadzenie pojazdu do wyposażenia armii mogło mu wróżyć całkiem długi staż i systematyczną modernizację. Naprawdę zabrakło zupełnie niewiele, by wśród kolekcjonerskich pojazdów marki ŠKODA był dziś oryginalny reprezentant koncepcji napędu 4x4.

Dane techniczne samochodu ŠKODA Agromobil, Typ 998 (oznaczany także 997Z), 1962

silnik: rzędowy, czterocylindrowy, rozrząd OHV napędzany łańcuchem, chłodzony cieczą, umieszczony z przodu

napęd: kół tylnych, dołączany kół przednich (4x4), dwustopniowa skrzynia redukcyjna, blokady obu mechanizmów różnicowych

średnica cylindra: 72 mm, skok tłoka 75 mm, objętość skokowa 1221 ccm

stopień sprężania: 7,5:1

zasilanie: pojedynczy gaźnik Jikov

moc maksymalna: 47KM przy 4500 obr./min

maksymalny moment obrotowy: 87 Nm/3000 obr./min

skrzynia przekładniowa: manualna, 4-stopniowa, z modelu Š1202

układ hamulcowy: : hamulce bębnowe, w następstwie prób terenowych wzmocnione zawieszenie: niezależne, tylne wahacze wleczone

ciekawostka: nawozie samonośne

wymiary nadwozia: długość 3540 mm, szerokość 1705 mm, wysokość 1940 mm (z plandeką) i 1410 mm (bez plandeki, ze złożoną ramą przednich okien), rozstaw osi 1900 mm

masa własna: 930 kg

ładowność: 800 kg

ilość miejsc: do 10, łącznie z kierowcą

wymiary przestrzeni ładunkowej: długość 1980 mm (przy 2 osobach), szerokość 1590 mm, wysokość pod plandeką 1240 mm

ogumienie: 6.00x16”, obręcze stalowe, bieżnik szosowy, brak w ówczesnym asortymencie przemysłu CSRS odpowiednich opon o profilu terenowym

prędkość maksymalna: 89 km/h

średnie zużycie paliwa: około 10 l/100 km na drogach utwardzonych

ilość zbudowanych egzemplarzy: według różnych źródeł: 3 lub 5

Autor: Tomasz Orlik, czerwiec 2014
Fotografie: archiwum ŠKODY i Autora